Nie bądź "boomer"*, bądź "gramotny", czyli jak zrozumieć nastolatka [SŁOWNIK]

Nic dziwnego, nad słownikiem nastolatków głowią się wybitni językoznawcy. Przybliżamy słownictwo dzisiejszej młodzieży:

„Śpiulkolot”, „naura” i „twoja stara” na podium

Jak co roku, wydawnictwo naukowe PWN organizowało plebiscyt na Młodzieżowe Słowo Roku. W 2021 roku zwycięzcą okazało się słowo „śpiulkolot”, oznaczające miejsce do spania (np. łóżko).

Drugie miejsce zajęło słowo „naura”, czyli skrót od „na razie”. Podium zamyka „twoja stara”. Jak tłumaczy PWN, to sformułowanie używane jest jako „dezaprobująca odpowiedź na pytanie: kto? lub na dowolną inną wypowiedź". Jury wybrało również najciekawsze słowo, a jest nim „mrozi”. Co oznacza? To reakcja na coś żenującego. Wyróżnionym słowem zostało „odciszyć” (się) - nawiązujące do lekcji zdalnych i ponownego włączenia mikrofonu po jego wyciszeniu.

- Młodzi ludzie lubią się bawić słowem, wymyślać nowe formy, przekształcać już istniejące tak, by nadać im charakter jednocześnie indywidualny i wspólnotowy – uważa prof. dr hab. Ewa Kołodziejek z Instytutu Językoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego, członkini jury konkursu. - W slangu młodzieżowym świat widziany jest w krzywym zwierciadle, a obiekty, pojęcia i uczucia są wyolbrzymiane, pomniejszane albo żartobliwie bądź złośliwie wykrzywiane. Słowa zaskakują nowatorską formą i możliwością skojarzeń. Wiele z nich zgłaszanych jest po kilkadziesiąt razy, co może znaczyć, że są w języku młodzieży utrwalone.

„Janusz”, „nosacz”, czyli „cebula” w pełnej krasie

„Boomer” w tłumaczeniu na „polski” oznacza ironiczne określenie osoby starszej, urodzonej w latach 40., 50., 60. Najczęściej więc osoby, która nie rozumie dzisiejszej młodzieży. Natomiast słowa „gramotny” młodzi używają, gdy mówią o kimś inteligentnym, bystrym, łapiącym „o co biega”.

W pierwszej dwudziestce najpopularniejszych w 2021 roku słów znalazły się także takie wyrażenia, jak: „cringe”, czyli żenada, wstyd; „essa” jako okrzyk radości lub powitanie czy pożegnanie; „ez”, czyli łatwy; „gituwa” czyli świetnie (od słowa „git); „rel”, czyli „mam tak samo jak ty”, zgadzam się z tobą; „sheesh” jako wyraz zaskoczenia; „sześćdziesiona”, czyli donosiciel (pochodzi od art. 60 kodeksu karnego - złagodzenie kary dla sprawcy przestępstwa, który ujawni informacje dotyczące innych sprawców).

Młodzież ma również wiele określeń na swoich rodaków. Stereotypowy Polak, oszczędzający na czym się tylko da, to „nosacz” (gatunek małpy). „Januszem” określa się prymitywnie zachowującego się rodaka. Natomiast „cebulami” określa się Polaków przejawiających swoją chciwość w drobnostkach i sprawach błahych. W końcu Polska to „kraj kwitnącej cebuli”.

Wirusowy slang

W słowniku młodzieżowym znalazło się również wiele określeń nawiązujących do obecnej sytuacji pandemicznej. Nastolatkowie (i nie tylko) nazywają „foliarzami” albo „szurami” zwolenników teorii spiskowych o szczepieniach czy samej epidemii. Samego wirusa Sars-Cov-2 określają „koronawajrusem” lub „koronką”. „Koroniarzem” określają osoby zakażone koronawirusem, a czas pandemii to „koronatime”. Cieszą się z „koronawakacji” i „koronaferii”, czyli zajęć odwołanych z powodu pandemii. W ich języku „koronaparty” oznacza imprezę, gdzie łatwo zarazić się wirusem, zaś „koronalia” to określenie lekkomyślnego zgromadzenia, niosącego bez potrzeby ryzyko zakażenia. Natomiast pytanie „szczepili cię?” może oznaczać ironiczne zapytanie „zwariowałeś?”. „Covidiota” to człowiek podważający istnienie koronawirusa, a „covidować” oznacza przechodzić zakażenie lub nie przestrzegać obostrzeń.

Co ci młodzi ludzie wygadują?!

Chcesz zrozumieć wnuka? Przydatny może być poniższy słowniczek wybranych młodzieżowych wyrażeń. Słowa te oficjalnie znajdują się w Galerii Młodzieżowych Słów Roku PWN:

atencjusz/atencjuszka - osoba poszukująca ciągłej atencji (uwagi), za wszelką cenę próbuje uzyskać aprobatę społeczeństwa

balety - impreza, spotkanie towarzyskie

beka - śmiech, śmieszna sytuacja

chwastfoody - bary wegetariańskie

dymy - ogólne określenie pojawiające się w kontekście niecodziennych wydarzeń i sytuacji; inaczej awantura, zamieszanie

dzban - osoba niezbyt inteligentna, niewygadana, a do tego bardzo niemiła; cham, a przy tym głupek

elówa (lub eluwina) - „cześć”

epicki - robiący wrażenie, ważny, wspaniały

fejk - coś nieprawdziwego, fałszywego, podrobionego, niezgodnego z prawdą

gównoburza - zamieszanie, burza o nic

hajs - pieniądze

IMO - skrót od ang. in my opinion (w mojej opinii)

jesieniara - miłośniczka jesieni

kasztan - potocznie: głupek

kisnąć - śmiać się z czegoś, mieć ubaw po pachy

kołczan prawilności - mała torba męska noszona na pasie, charakterystyczna szczególnie wśród Polaków oraz innych wschodnich narodów

koteł - to nowe słowo opisujące kota

lamus - ktoś słaby, niedouczony

melanż - impreza z alkoholem

nie pykło - coś nie wyszło

odjaniepawlać/odjaniepawlić (się) - używane do określenia zaskakujących wydarzeń

petarda - coś wystrzałowego, hit, coś zwracającego uwagę

pocisnąć - znaczy tyle, co posłużyć się celną ripostą, zgasić kogoś swoim komentarzem

rozkminić/rozkminiać - przemyśleć, zrozumieć

samozaorać - swoimi słowami udowodnić przeciwnikowi w dyskusji, że nie ma się racji; niezamierzenie obrazić samego siebie

smakuwa - coś dobrego, smacznego; gdy życzymy komuś smacznego bądź odpowiadamy, że coś nam smakuje

sztos - coś fajnego, niesamowitego, fantastycznego

śmieszkować - wygłupiać się, robić coś dla zabawy, dla śmiechu; także śmiać się z czegoś

typiarz/typiara - chłopak/dziewczyna

wiksa - impreza

wtopa - to sytuacja żenująca, gafa, pomyłka, o której ktoś się dowiaduje i mająca swoje dalsze negatywne konsekwencje

XD (lub iksde) - słowo, a raczej emotikon używany głównie przez uczniów szkoły podstawowej. Wyraża zdziwienie, podziw, rozbawienie jakąś sytuacją

YOLO - żyje się tylko raz

zodiakara - dziewczyna, która wierzy w moc znaków zodiaku i często o tym mówi (km)