Prezydium Polskiej Akademii Nauk uznało, że wprowadzenie tych zmian uprości i ujednolici zapis poszczególnych grup wyrazów i połączeń, wyeliminuje wyjątki, a także zlikwiduje przepisy, których zastosowanie jest z różnych powodów problematyczne, bo np. wymaga od piszącego zbyt drobiazgowej analizy znaczeniowej tekstu. To zaś przyczyni się do zmniejszenia liczby błędów językowych oraz – być może – umożliwi piszącym skupienie się na innych niż ortograficzne aspektach poprawności tekstu – jak czytamy w komunikacie z 10 maja 2024 r.

Rada zaznacza, że większość z wprowadzonych zmian była postulowana już wiele lat temu, jednak z najrozmaitszych powodów nie udało się wcześniej nadać im mocy obowiązującej. Uchwalone zmiany nie wejdą w życie od zaraz. Zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 r., aby dać wszystkim czas na przygotowanie się do nowej sytuacji, a zwłaszcza instytucjom, wydawcom, autorom słowników, programów i podręczników szkolnych.

Jednocześnie Rada ogłosiła dokument pt. „Zasady pisowni i interpunkcji polskiej”, zbierający wszystkie przepisy, zarówno te obowiązujące od dawna, jak i uchwalone ostatnio. 1 stycznia 2026 r. dokument ten stanie się jedynym ważnym źródłem zasad ortograficznych i interpunkcyjnych.

Wielką literą zapiszemy nazwy mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np. Pabianiczanin, Łodzianin, Zgierzanin, Mokotowianin, Nowohucianin, Chochołowianin.

Małą lub wielką literą będzie można zapisać nieoficjalne nazwy etniczne, takie jak: angol lub Angol, żabojad lub Żabojad, szkop lub Szkop, makaroniarz lub Makaroniarz.

Wielką literą będziemy pisać nie tylko nazwy firm i marek wyrobów przemysłowych, ale także pojedyncze egzemplarze tych wyrobów, np. samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford.

Cząstki –bym, –byś, –by, –byśmy, –byście ze spójnikami zapiszemy rozdzielnie, np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.

Już bez wyjątków, czyli bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową, nie z imiesłowami odmiennymi będziemy zapisywać łącznie, np. niepalący, nieukończony.

Tylko małą literą napiszemy przymiotniki tworzone od nazw osobowych, zakończonych na –owski, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie czyj?), czy też jakościowa (odp. na pytanie jaki?), np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, wiersz miłoszowski.

Przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk), zakończone na –owy, –in(–yn), –ów, mające charakter archaiczny, będą mogły być zapisywane małą lub wielką literą,

np. jackowe dzieci lub Jackowe dzieci, poezja miłoszowa lub poezja Miłoszowa, zosina lalka lub Zosina lalka, jacków dom lub Jacków dom.

Łącznie zapiszemy człon pół– w wyrażeniach: półzabawa, półnauka; półżartem, półserio; półspał, półczuwał, natomiast z łącznikiem w połączeniu typu: pół–Polka, pół–Francuzka (odniesionym do jednej osoby).

Dopuszczalne będą aż trzy wersje pisowni w parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem, np. 1. z łącznikiem, np.tuż–

tuż; trzask–prask; bij–zabij;

2. z przecinkiem, np.tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij;

3. rozdzielnie, np. tuż tuż;trzask prask; bij zabij.

Sporo nowości czeka nas w zakresie użycia wielkich liter w nazwach własnych:

• wszystkie człony w nazwach komet będziemy pisać wielką literą, np. Kometa Halleya, Kometa Enckego;

• podobnie będzie z wszystkimi członami wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych, których drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku, typu Morze Marmara, Pustynia Gobi, Półwysep Jukatan, Wyspa Uznam

• wielką literą zapiszemy też stojący na początku wyraz w nazwach obiektów przestrzeni publicznej, np. aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), np. ulica Józefa Pił-sudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki;

• z wielkiej litery będziemy używać również we wszystkich członach (oprócz przyimków i spójników) wielowyrazowych nazw lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą;

• podobnie będzie z wszystkimi członami w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np. Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus, Nagroda Artystyczna Miasta Lublin, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Mistrz Mowy Polskiej, Ambasador Polszczyzny, Honorowy Obywatel Miasta Pabianic.

W zakresie pisowni prefiksów Rada Języka Polskiego:

• uzupełniła regułę ogólną, która mówi, że w języku polskim przedrostki – rodzime i obce – pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, np. super–Europejczyk;

• dopuściła rozdzielną pisownię cząstek takich jak super–, ekstra–, eko–, wege– mini–, maksi–, midi–, mega–, makro–, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np. miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze)mini; superpomysł lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super; ekstrazarobki lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra;

Tylko łącznie będziemy pisać cząstki niby–, quasi– z wyrazami zapisywanymi małą literą, np. nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie; nibyjagoda, nibykłos, nibynóżki, przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, np. niby–Polak, quasi–Anglia.

Łącznie zapiszemy nie– z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np. nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy; niemiły, niemilszy, nienajmilszy; nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo; nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.