14 listopada jest Światowy Dzień Cukrzycy. Dlatego 8 listopada zapraszają na dzień otwarty do Pabianickiego Centrum Medycznego przy ul. Jana Pawła II 68. W godzinach 9.00-14.00 w holu głównym czekać będą na Państwa stoiska medyczne.

Cukrzyca, jak na razie, jest chorobą do końca życia, bo nieuleczalną. Niestety przez to, że jest to choroba przewlekła i zwykle pojawia się w najmniej spodziewanym momencie życia, może prowadzić do różnych zaburzeń. Zespół dietetyków z Działu Żywienia udzielać będzie porad z zakresu diety cukrzycowej. Wykona również badanie analizatorem składu ciała. Jest to urządzenie, które pozwala poznać w o wiele większym stopniu efekty stosowanej diety lub treningu. Jeśli zapytacie Państwo o inne problemy natury żywieniowej, nie zostawimy Was bez odpowiedzi. Przy kolejnym stoisku czekać będą pielęgniarki z Poradni Diabetologicznej. Tutaj wykonają Państwo bezpłatne pomiary ciśnienia tętniczego i poziomu glukozy we krwi. Do tego ostatniego badania wskazane jest, aby być na czczo. Diabetycy będą mogli porozmawiać o zapobieganiu hipo- i hiperglikemii.

Cukrzyca - wyzwanie dla medycyny i społeczeństwa

W Polsce choruje na cukrzycę ok. 3 mln osób, choć 750 tys. jeszcze o tym nie wie. Jeśli do tej liczby dodamy osoby ze stanem przedcukrzycowym (a jest ich 2-4 razy więcej niż pacjentów z cukrzycą), może my dostrzec, jak duża jest skala problemu.

Cukrzyca, co to jest

Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych posiadających jedną wspólną cechę - podwyższony poziom cukru we krwi (hiperglikemię). Przewlekła hiperglikemia powoduje uszkodzenie i niewydolność wielu narządów, zwłaszcza nerek, serca, oczu, nerwów, naczyń krwionośnych.

Objawy cukrzycy

Część społeczeństwa, przynajmniej ta interesująca się problemami zdrowotnymi, wie, że wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, chudnięcie, senność, trudne gojenie się zmian na skórze to mogą być objawy cukrzycy. Ale u ponad połowy chorych z podwyższonym poziomem cukru mogą nie występować żadne objawy. Dlatego uważam, że należy upowszechniać wiedzę o czynnikach ryzyka zachorowania na cukrzycę, aby każdy mógł ocenić własną sytuację, które z tych czynników dotyczą jego osoby. Wtedy można wcześniej zgłosić się do lekarza rodzinnego, by zrobić badania w kierunku cukrzycy.

Czynniki ryzyka cukrzycy to: nadwaga i otyłość, mała aktywność fizyczna, zaburzenia lipidowe, cukrzyca występująca w najbliższej rodzinie, nadciśnienie tętnicze, choroby układu sercowo-naczyniowego, a u kobiet dodatkowo - przebyta cukrzyca ciążowa i urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg.

Najsilniejszym czynnikiem ryzyka cukrzycy jest wiek.

Podobno każdy z nas może zachorować na cukrzycę, trzeba tylko żyć wystarczająco długo! Dlatego też u każdej, nawet zdrowej osoby po 45. roku życia badamy poziom cukru co 3 lata.

Czy warto aktywnie poszukiwać cukrzycy?

Tak, bo tylko wczesne zdiagnozowanie cukrzycy i od samego początku jej skuteczne leczenie może zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań, których się wszyscy boimy.

Typy cukrzycy

Cukrzyca typu 1 jest następstwem przewlekłego autoimmunologicznego procesu niszczenia komórek beta trzustki, które produkują insulinę. Wobec braku własnej insuliny choroba ta musi być leczona insuliną podawaną podskórnie.

Cukrzyca typu 2 (stanowi ok. 90 procent wszystkich przypadków cukrzycy) jest skutkiem wielu bardzo złożonych mechanizmów. U zdecydowanej większości pacjentów jest powikłaniem nadwagi bądź otyłości. A przecież 48 proc. polskich kobiet i 61 proc. mężczyzn ma nadwagę!

W miarę gromadzenia się tłuszczu w komórkach tkanki tłuszczowej, w mięśniach i wątrobie narasta oporność na działanie własnej insuliny. Początkowo trzustka produkuje jej coraz więcej, a z czasem ten mechanizm kompensacyjny się wyczerpuje i też dochodzi do bezwzględnego niedoboru insuliny.

W ostatnich latach poznano 8 różnych szlaków przejścia od insulinooporności i defektu wydzielania insuliny do hiperglikemii, czyli cukrzycy. Co więcej, dysponujemy już nowoczesnymi lekami działającymi na każdą z tych dróg, co daje szansę na skuteczniejsze leczenie cukrzycy.

Lekarze mają obecnie większą możliwość indywidualizacji leczenia cukrzycy, by terapia jak najlepiej korygowała zaburzenia występujące u danego pacjenta, uwzględniała też jego choroby współistniejące czy ryzyko hipoglikemii/spadku poziomu cukru poniżej 70 mg/dl/.

Pamiętajmy jednak, że farmakoterapia to tylko jedna z możliwości kontroli nad tą chorobą.

Równie ważna, choć bez wątpienia najtrudniejsza jest modyfikacja stylu życia - zmiana nawyków żywieniowych, zwiększenie aktywności fizycznej, redukcja masy ciała. Musimy o tym pamiętać na każdym etapie leczenia cukrzycy.

Jak każda przewlekła choroba cukrzyca wymaga od pacjenta dużo cierpliwości, wiedzy i zrozumienia własnej sytuacji zdrowotnej. Jest to warunkiem normalnego życia z tą chorobą.

Stąd ważna jest systematyczna edukacja pacjentów w zakresie diety, samokontroli, aktywności fizycznej zachowania w różnych sytuacjach zdrowotnych i życiowych. Trzeba przyznać, że w dziedzinie edukacji poradniom diabetologicznym pomagają akcje organizowane przez Polskie Stowarzyszenie Diabetyków. Istnieją specjalne czasopisma i strony internetowe przeznaczone dla chorych na cukrzycę.

Miejmy nadzieję, że wspólne wysiłki personelu medycznego, pacjentów, osób wspierających pomogą osiągnąć cel leczenia cukrzycy - zapobieganie rozwojowi przewlekłych powikłań cukrzycy.

diabetolog specjalista lekarz medycyny Janina Kijańska

Samokontrola

Dzięki skutecznej kontroli osoby chore na cukrzycę mogą cieszyć się długim i zdrowym życiem. Przebieg choroby zależy w dużej mierze od nas samych.

- Samokontrola glikemii pozwala kontrolować cukrzycę w codziennym życiu - tłumaczy Wanda Błoch, pielęgniarka Poradni Diabetologicznej w Pabianickim Centrum Medycznym przy Jana Pawła II 68.

Kontrola ma na celu uzyskanie prawidłowych wartości glikemii, zmniejszenie powikłań cukrzycy. Ma też zapewnić bezpieczeństwo poprzez uniknięcie spadku poziomu glukozy czyli hipoglikemii i jego wartości powyżej normy, czyli hiperglikemii.

W hipoglikemii występują objawy: drżenie rąk, poty, bladość, ból głowy, zaburzenie widzenia, kołatanie serca. Może być spowodowana dużym wysiłkiem fizycznym czy błędami w odżywianiu.

Przyczyną może być ominięty lub za mały posiłek, wypity alkohol, ubytek masy ciała, a nawet niedostosowana dawka insuliny lub leku obniżającego poziom glikemii.

- Chory zawsze powinien mieć przy sobie cukier lub płynną glukozę, która szybko podwyższa poziom cukru - informuje Elżbieta Piechal, pielęgniarka Poradni Diabetologicznej w PCM. - Pacjent może również stracić przytomność, wówczas wzywamy pogotowie ratunkowe.

Objawy hiperglikemii to pragnienie, wzmożone oddawanie moczu, chudnięcie, złe samopoczucie, senność, apatia i zmęczenie. Chory powinien zgłosić się jak najszybciej do lekarza. Może podać dodatkową dawkę insuliny, którą wcześniej na wizycie uzgodnił z lekarzem. Trzeba też uzupełnić niedobór wody.

Kontrola poziomu glukozy, stosowanie zaleconej diety, wysiłek fizyczny zapobiegnie lub opóźni powikłania cukrzycowe. Są to choroby układu krążenia (zawał, udar), nefropatia (uszkodzenie nerek), retinopatia (utrata wzroku), nerwopatia (uszkodzenie nerwów prowadzące do zaburzeń czuciowo-ruchowych) i zespół stopy cukrzycowej.

- Jeśli są jakieś wątpliwości, zapraszamy. Pacjent w poradni zawsze otrzyma pomoc - mówi Błoch.

Na wizycie chory otrzymuje bezpłatnie potrzebny do terapii glukometr, pen do podawania insuliny i dzienniczek samokontroli.

- Pacjent i jego rodzina mają wszystko objaśnione – dodaje Piechal.

Talerz diabetyka

To wszystko, co zjadamy i wypijamy, ma wpływ na nasze zdrowie. Dieta cukrzycowa to nic innego jak zdrowe odżywianie w cukrzycy.

- To bardzo ważny element kontroli leczenia cukrzycy typu 1 i 2 – mówi Aleksandra Zalega, dietetyk z Pabianickiego Centrum Medycznego.

Bywa, że przy cukrzycy typu 2 sama dieta pozwala ją wyrównać.

- Dieta ma na celu unormować poziom cukru we krwi i utrzymać go na stałym poziomie. Chodzi o to, żeby nie było wahań – tłumaczy dietetyczka.

W takiej diecie ważny jest dobór i ilość węglowodanów prostych i złożonych. Kontrola pozwala na wyeliminowanie cukrów prostych z diety. Musi zniknąć biała mąka (pieczywo, makarony białe, ryż biały), kasza kuskus, miody, dżemy, słodycze, ciasta (w nich jest glukoza, sacharoza, laktoza), mleko słodkie, słodkie napoje, syropy, soki owocowe.

- Nie zdajemy sobie sprawy, że taki syrop glukozowo-fruktozowy pozyskiwany ze skrobi kukurydzianej jest obecny wszędzie. Trzeba czytać etykiety i eliminować go z diety – tłumaczy pani Aleksandra. - Uzależnia nas od jedzenia, pobudza apetyt. Jest w jogurtach, płatkach śniadaniowych, dżemach i słodyczach...

Dieta cukrzycowa opiera się na zasadach zdrowego żywienia. Dlatego powinny na naszym stole znaleźć się produkty zbożowe z pełnego ziarna, razowe. Potrzebujemy dużo błonnika (kasza pęczak, gryczana, warzywa), bo potrafi obniżać poziom cukru we krwi. Dlatego wskazane są otręby, naturalne płatki, jabłka, marchewki. Owoce (maliny, borówki, truskawki) możemy jeść do posiłku. Możemy jeść bezpiecznie jabłka, cytrusy, porzeczki, morele. Trzeba sięgać tylko po chude mięso (kurczak, indyk, cielęcina), chude wędliny, jaja i przetwory mleczne fermentowane (kefir, jogurt, maślanka). W diecie muszą znaleźć się też warzywa strączkowe.

- Dieta w cukrzycy powinna zwierać dużo warzyw i innych produktów o niskim indeksie glikemicznym. Niskie IG pomaga utrzymać poziom glikemii w prawidłowych granicach – wyjaśnia. - Takie produkty są zazwyczaj bardziej pożywne, a zawierają mniej tłuszczu i kalorii. Połowa każdego głównego posiłku powinna składać się z warzyw, takich jak kapusta, pomidory, sałaty, ogórki, brokuły czy kalafior.

Produkty o wysokim indeksie gwałtownie podnoszą poziom cukru we krwi, dlatego na talerzu diabetyka nie powinny się znajdować. Dla przykładu niskie IG mają: chude mleko, jogurty naturalne, jabłka, chleb pumpernikiel, fasola, soczewica. Średnie IG mają banany, młode ziemniaki, płatki owsiane, kuskus, chleb żytni. Wysokie IG mają: arbuz, suszone daktyle, ciastka z ryżu łuskanego, frytki, bagietki.

- Najważniejszą zasadą diety cukrzycowej jest regularne spożywanie posiłków - najlepiej 5 dziennie. To zapobiega wahaniom poziomu cukru we krwi – wyjaśnia dietetyczka.

„Słodka mama”, czyli cukrzyca ciążowa

Cukrzyca jest najczęściej spotykaną chorobą metaboliczną, która ma wpływ na zdrowie i życie kobiet planujących posiadanie potomstwa. Choruje na nią około 0,3 proc. kobiet w wieku rozrodczym. To rodzaj cukrzycy utajonej. Przyczyną jest nietolerancja glukozy, która pojawia się w warunkach szczególnego obciążenia organizmu. Choć statystycznie pojawia się u jednej na sto kobiet, nie wolno o takiej możliwości zapominać.

Utrzymanie stałego stężenia glukozy we krwi ma w przebiegu ciąży ogromne znaczenie:

jest jednym z warunków zachowania prawidłowej homeostazy w ustroju ciężarnej,

warunkuje stały dopływ węglowodanów do płodu.

- Dzięki badaniom łatwo ją wykryć i zapobiec skutkom – mówi ginekolog - położnik Andrzej Kwiatkowski, kierownik Oddziału Ginekologiczno-Położniczego.

Bywa, że w organizmie przyszłej mamy dochodzi do spadku produkcji insuliny. Przyczyną może być działanie hormonów łożyska. Wtedy ilość glukozy we krwi gwałtownie wzrasta, ale komórki ciała nie są w stanie zrobić z niej użytku. Dlatego organizm zaczyna czerpać energię z tłuszczów i białek. Produktem spalania tych substancji są ketony, które powodują zaburzenia w funkcjonowaniu wielu narządów.

- Na początku ciąży sprawdza się poziom glukozy w surowicy krwi na czczo – wyjaśnia lekarz.

Prawidłowy wynik poziomu glukozy wynosi do 93 mg/%. Potem co miesiąc ciężarna wykonuje badanie ogólne moczu.

- Nie powinno w nim być cukru, choć w ciąży czasem zdarza się fizjologiczny cukromocz – wyjaśnia doktor Kwiatkowski. - Jeśli tak się zdarzy, trzeba iść do lekarza, który zleci test obciążenia glukozą. Badanie to pozwala stwierdzić, jak organizm metabolizuje cukier i czy przypadkiem nie będzie potrzebna dieta oraz wizyta w poradni diabetologicznej.

Takie badanie robi się wszystkim przyszłym mamom między 24. a 28. tygodniem ciąży.

Krew bada się na czczo. Następnie pacjentka wypija bardzo słodki roztwór glukozy i musi poddać się kolejnemu badaniu po godzinie.

Jak czytamy wyniki:

na czczo poniżej 93 mg% - wynik prawidłowy,

po 1 godzinie do 180 mg% - nietolerancja glukozy - w tym przypadku badanie powtarza się po wypiciu 75 g glukozy,

po dwóch godzinach do 153 mg% - wskazuje na cukrzycę.

- Nieprawidłowe wyniki badań są powodem do skierowania pacjentki do poradni diabetologicznej. Tam dowie się, jaką powinna stosować dietę – wyjaśnia położnik.

- Przestrzeganie diety to podstawa leczenia cukrzycy ciążowej. W większości przypadków wyrównany poziom cukru we krwi można osiągnąć dzięki odpowiedniemu menu. Ciężarna ze zdiagnozowaną cukrzycą ciążową, planując codzienne posiłki, powinna brać pod uwagę trzy rzeczy – informuje dietetyczka Joanna Rozwens. – Powinna uwzględniać, że jej organizm wykazuje dzienne zapotrzebowanie energetyczne na poziomie ok. 2.000–2.200 kalorii. Aby utrzymać cukier (glukozę) w ryzach, ciężarna powinna też wiedzieć, czy zjedzenie czegoś nie spowoduje gwałtownego wzrostu jego poziomu. Musi więc zapoznać się z tabelami pokazującymi tzw. indeks glikemiczny produktów. Zalecane jest też, aby przy ustalaniu diety brać pod uwagę wymienniki węglowodanowe (WW). WW jest to taka ilość wagowa produktu, która zawiera 12 g węglowodanów. Dzienny jadłospis ciężarnej z cukrzycą powinien być tak skomponowany, aby zawierał przeciętnie 19-21 wymienników węglowodanowych.

Pacjentka może w poradni wypożyczyć glukometr, ponieważ jej obowiązkiem będzie codzienne sprawdzanie poziomu glukozy we krwi.

- Jeżeli wyniki są prawidłowe, a z maluszkiem jest wszystko w porządku, musi przestrzegać diety do końca ciąży i regularnie odbywać konsultacje u diabetologa. Najlepiej co dwa, trzy tygodnie.

Przy cukrzycy ciążowej pacjentka powinna jeść pięć - sześć posiłków dziennie. Unikać długich przerw między posiłkami. Musi odstawić słodycze i ograniczyć jedzenie potraw zawierających cukier.

Gdy przestrzeganie diety nie unormuje poziomu glukozy, bywa że przyszła mama musi przyjmować insulinę w formie zastrzyków podskórnych. Jeśli mimo leczenia poziom glukozy we krwi wciąż jest zbyt wysoki, lekarz może w ostatnich tygodniach położyć przyszłą mamę w szpitalu. Pamiętajmy, cukrzycy nie wolno bagatelizować, dlatego że może mieć poważny wpływ na wystąpienie wad rozwojowych u dziecka oraz licznych schorzeń u matki (np. zakażeń dróg moczowych). 

- Cukrzyca ciężarnych zwykle ustępuje po porodzie – uspakaja doktor Kwiatkowski.

Lekarze zalecają ponowne próby obciążenia glukozą w 6. tygodniu połogu. Ale trzeba uważać, bo objawy cukrzycy mogą znów pojawić się w kolejnej ciąży. Podstawowym celem nowoczesnej opieki nad ciężarną chorującą na cukrzycę jest maksymalne zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań u matek i noworodków.