Dawniej grobowiec Preissów - dziś grobowiec Jantoniów

Zabytkowy grobowiec rodziny Preissów na cmentarzu ewangelickim przeszedł metamorfozę. Zaniedbany pomnik z różowego piaskowca odrestaurowano. Pojawiła się tablica z nazwiskiem ś.p. Janusza Jantonia, biznesmena i Honorowego Obywatela Pabianic, który został tu pochowany.

Jako pierwsze uwagę na zmiany zwróciło Towarzystwo Miłośników Dziejów Pabianic. Napisali na swojej stronie: „Grób rodziny Gustawa Preissa na cmentarzu ewangelickim został przejęty przez rodzinę Jantoniów. Obecnie napis na cokole jest zasłonięty (kilka miesięcy przed 1 listopada -przyp. red.). Ciekawe czy w celu skucia czy konserwacji. Oby to drugie”.

O wyjaśnienie poprosiliśmy ks. biskupa Jana Cieślara, proboszcza pabianickiej parafii ewangelickiej, właściciela cmentarza.

Biskup Cieślar zaczął od historii cmentarza, która nierozerwalnie związana jest dziejami parafii ewangelickiej w Pabianicach. Parafia została erygowana w 1827 roku, a jej początki sięgają końca XVIII wieku, wraz z przybyciem urzędników pruskich (po drugim rozbiorze Polski). Wraz z powstaniem parafii konieczne było ulokowanie cmentarza.

- Obecny cmentarz ewangelicki sąsiadujący z cmentarzem rzymskokatolickim jest niezwykle interesującą nekropolią, można rzec jest ciekawym zapisem historii miasta. Na tym cmentarzu pochowani są twórcy potęgi gospodarczej miasta, a więc rodziny Kruschów, Enderów, Kindlerów i Stenzlów – wylicza ksiądz biskup. Jest też grób rodzinny Gustawa Preissa, jednego z mniejszych przedsiębiorców Pabianic. Rodzina ta była znana w Pabianicach z działalności dobroczynnej. Ufundowali i wspierali ochronkę dla sierot. - Mimo swego trwania w niemieckim kręgu kulturowym pomogli w latach 1939-1941 swej rodzinie z Warszawy, która opowiedziała się po polskiej stronie, szybko się polonizując i zapewnili im gościnę i opiekę - dodaje biskup.

Nie został nikt z rodziny

Nagrobek Preissów przyciąga wzrok, z jednej strony – monumentalny, a z drugiej niezwykle skromny - piękny w swej prostocie. Duże pole grobowe otoczone jest z jednej strony parawanem ściennym, a pozostałe boki wytyczają słupki połączone niegdyś łańcuchem.

- Nagrobek ten z biegiem lat ulegał degradacji. Nie pozostał nikt z rodziny, a Parafia nie posiada środków na zachowanie pozostałych nagrobków jako świadectwa historii i kultury materialnej w odpowiednim stanie – tłumaczy ks. biskup Cieślar.

Społeczność ewangelicka w mieście liczy 114 osób i utrzymanie zabytkowego kościoła oraz kaplicy cmentarnej jest zadaniem niezwykle trudnym, a wręcz niemożliwym dla parafian. Sam cmentarz, z którego przychodów utrzymywane są obiekty parafialne, generuje spore koszty, np. wywóz nieczystości to wydatek od kilku do kilkunastu tysięcy zł.

Propozycja wyszła od parafii

- Od kilku lat zastanawialiśmy się co się stanie z pięknym nagrobkiem w kwaterze Preissów. Pragnęliśmy, by w tym miejscu spoczął ktoś, kto byłby nie tylko sukcesorem miejsca, ale wpisałby się w historię miasta przez swą działalność społeczną i dobroczynną – ujawnia ks. Cieślar. - Po śmierci śp. Janusza Jantonia (przedsiębiorcy, Honorowego Obywatela Pabianic, i Honorowego Obywatela Dobronia - przyp.red.), który był sponsorem wydarzeń muzycznych w naszym kościele i który wraz z synami przekazał wsparcie finansowe na renowację kaplicy cmentarnej tzw. Mauzoleum Kindlerów, uznałem, że to odpowiednia osoba i rodzina, do tego, by zaproponować im przejęcie placu grzebalnego po rodzinie Preissów.

Biskup rozmawiał z synami Janusza Jantonia; Jackiem, Jarosławem i Adamem. Bracia propozycję przyjęli. Okazało się, że sama renowacja nagrobka nie tylko będzie wymagała dużego nakładu finansowego, ale konieczny też będzie nadzór konserwatorski. Ustalenia w Wojewódzkim Urzędem Ochrony zabytków zakończyły się wydaniem odpowiednich instrukcji i zaleceń, a po przedstawieniu planu, wydaniem pozwolenia na prace.

- Jestem wdzięczny rodzinie Jantoniów za przejęcie tej kwatery grzebalnej i podjęcie prac renowacyjnych przy nagrobku, które są dokonywane zgodnie w wydanym pozwoleniem z Biura Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Łodzi – zaznacza biskup Cieślar.

Jantoniowie zaskoczeni

Spodziewali się raczej uznania niż krytyki. Rodzina wyłożyła ogromne pieniądze, by odrestaurować nagrobek jeszcze przed listopadowym świętem.

- Tak działając, mieliśmy poczucie, że ojciec nawet po śmierci przyczynia się do odnowienia zabytkowego pomnika i zachowania cząstki historii Pabianic – mówi Jacek Jantoń.

Nagrobek Preissów był w fatalnym stanie. Ściana parawanowa złożona z kamiennych płyt była mocno zanieczyszczona, porośnięta mchem, z licznymi pęknięciami i uszkodzeniami wymagała ogromnej pracy konserwatorskiej; czyszczenia i zabezpieczenia kamienia. Renowacji wymagały słupki ogradzające pole grobowe oraz łańcuchy je łączące. Cały pomnik był odtwarzany zgodnie z zaleceniami i planem konserwatorskim Mariusza Kurmana - konserwatora dzieł sztuki z Łodzi.

Część główna - obelisk w ścianie parawanowej jest jak nowy. Zniknęły mchy i porosty. Litery w napisie i palmowe liście znowu widoczne są z daleka, a całości nie zagraża już zawalenie.

W łódzkiej pracowni Krzysztofa Pytki, zajmującego się kamieniarstwem artystycznym powstała głowa Chrystusa, którą umieszczono na obelisku. „Stary” napis został przysłonięty nową płytą, na której pojawił się napis „ Grób Rodziny Jantoń” oraz głowa Chrystusa. Jak zapewnia biskup Cieślar granitowa płyta nagrobna Pauli Preiss została zdjęta i przeniesiona w inne miejsce cmentarza – miejsce pamięci, gdzie gromadzone są pomniki z innych grobów.

Na placu stanął już sarkofag z piaskowca. Na granitowych płytach umieszczonych w ścianie parawanowej jest już nazwisko Janusza Jantonia. Nie będzie grobów ziemnych, piwnic ani katakumb. Jantoniowie zgodnie stwierdzili, że po śmierci członkowie rodziny zostaną skremowani, a ich prochy w urnach pochowane w ziemi.

- Prochy naszego taty Janusza w prostej drewnianej urnie zostały tu pochowane 7 lutego tego roku – dodaje Jacek Jantoń.